Hanička – twierdza betonowej granicy
Fot. Waldemar Brygier
Wędrując po Sudetach po czeskiej stronie, dość często natykamy się na umocnienia, które niezmiernie frapują polskich turystów. Są to elementy tzw. betonowej granicy, która powstała w latach 30-tych XX wieku. Czechosłowacja graniczyła tu wówczas z Niemcami, których agresywna polityka budziła niepokój i była bezpośrednią przyczyną budowy umocnień. To wręcz nieprawdopodobne, ale projekt zakładał budowę m.in. 1 276 ciężkich i ponad 15 tysięcy lekkich bunkrów, które miały być uzupełnione potężnymi twierdzami. Prace rozpoczęto w 1935 roku, a ich zakończenie planowano w roku 1946. Kiedy w 1938 roku w myśl uzgodnień Układu Monachijskiego, nadgraniczne tereny Czechosłowacji przekazane zostały Niemcom, wykonana została zaledwie 1/5 zaplanowanych prac. Budowane przeciwko Niemcom umocnienia dostały się w ich ręce niemal bez jednego wystrzału…
Jedną z twierdz, zwanych grupami warownymi, jest położona w Górach Orlickich, na ich głównym grzbiecie, Hanička. Była jedną z pięciu tzw. twierdz artyleryjskich, które wybudowane zostały w całości. Jej głównym zadaniem była ochrona przejścia przez góry, prowadzącego drogą z położonych na granicy Bartošovic do Rokytnicy v Orlickich horach. W terenie trudno ogarnąć wielkość umocnień, dlatego warto tu dodać, że w skład Hanički wchodziło aż sześć obiektów, które połączone ze sobą były korytarzami zbudowanymi 18-35 m pod ziemią. Pod powierzchnią ziemi znajdowały się także koszary, magazyny oraz liczne pomieszczenia techniczne. Całość dopełniał system zapór przeciwczołgowych i przeciwpiechotnych na powierzchni oraz obiekty obserwacyjne.
Budowę rozpoczęto we wrześniu 1936 r. Zimą, gdy warunki uniemożliwiały prace na powierzchni, drążono podziemne hale i korytarze. Prace budowlane zakończono w dwa lata później, 5 września 1938 roku. Nie oznacza to, że twierdza była w pełni gotowa do obsadzenia przez wojsko, bo wykonać trzeba było jeszcze cały szereg prac wykończeniowych i przede wszystkim zaopatrzyć obiekt w uzbrojenie, prowiant dla żołnierzy i wszystkie potrzebne do przeżycia rzeczy. Według założeń, pełną obsadę miało stanowić 426 żołnierzy, którzy mogli się bronić przez kilka miesięcy.
Czechosłowacka armia opuściła Haničkę 10 października 1938 roku. Zanim do tego doszło, usunięto z twierdzy, zabierając w głąb kraju, całe ruchome wyposażenie. W czasie okupacji, podobnie jak to miało miejsce w wielu innych obiektach betonowej granicy, niemieccy artylerzyści traktowali umocnienia jako poligon doświadczalny dla nowych rodzajów broni, przygotowując się do zdobywania podobnych fortyfikacji w Europie.
Po wojnie, w latach 50-tych usunięto część kopuł pancernych, przeznaczając je na surowiec dla czechosłowackich hut. W 1969 roku, po trwających kilka miesięcy pracach adaptacyjnych, udostępniono część twierdzy dla turystów. Jako atrakcja turystyczna Hanička funkcjonowała zaledwie sześć lat, bo w 1975 władze postanowiły przebudować ją na nowoczesne stanowisko dowodzenia na wypadek wojny. Twierdza znów stała się obiektem tajnym, co skutkowało m.in. tym, że wycofano ze sprzedaży i zniszczono foldery turystyczne i wydawnictwa jej poświęcone. Zaczęto prace w ramach operacji „Kahan”, które trwały aż do 1994 roku. Obiekty powierzchniowe zostały przebudowane i rozbudowane, a w podziemiach pojawiły się nowe instalacje.
Dzisiaj twierdza Hanička znów jest dostępna dla turystów. Militarni puryści twierdzą, że nie jest „czystym” obiektem, bo w ramach prac w ostatnich dziesięcioleciach mocno ją przebudowano, dodając wiele elementów. Jest jednak dla nich dobra informacja, bo w ramach unijnego, polsko-czeskiego programu „Tajemnice wojskowych podziemi”, który prowadzi Euroregion Glacensis, udało się przywrócić jedną z części twierdzy do stanu, w jakim była w 1975 roku, a więc przed rozpoczęciem wspomnianej „operacji Kahan”. Nie było to łatwe, bo jak mówi opiekujący się twierdzą Pavel Minář, zużytych zostało 60 kilogramów materiałów wybuchowych (semtexu), wywieziono ogromne ilości betonu, ale efekt prac wart był wysiłku. Turyści na własne oczy będą mogli to zobaczyć od nowego sezonu, czyli w maju 2020 roku. Nam udało się to już teraz, zapraszamy do obejrzenia galerii (pierwsze sześć zdjęć pochodzi z nowej, nieudostępnionej jeszcze do zwiedzania części twierdzy).
Waldemar Brygier - NaszeSudety
Zobacz także:
strona www Grupy Warownej Hanička
strona www Euroregionu Glacensis
