Śląska ars moriendi - wystawa w Muzeum Narodowym

"Śląska ars moriendi. Średniowieczne metalowe płyty nagrobne"
28 listopada 2023 – 24 marca 2024
Kuratorzy wystawy: Agata Stasińska, Mateusz Tomyślak

     Bezcenne metalowe płyty nagrobne, pochodzące z nich aplikacje oraz średniowieczne podręczniki ars moriendi można będzie podziwiać na wyjątkowej wystawie przygotowanej przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Wśród niezwykłych zabytków znajdzie się płyta nagrobna księcia Wacława żagańskiego, która zaprezentowana zostanie po raz pierwszy po przeprowadzonej konserwacji. Celem wystawy jest przybliżenie różnych aspektów kultury średniowiecznej związanych ze śmiercią, ale też pokazanie podobieństw między podejściem do tego tematu dawniej i dziś.

     „Wystawy muzealne prezentujące zabytki sztuki średniowiecznej należą do rzadkości” – mówi Piotr Oszczanowski, dyrektor MNWr. „Są bardzo skomplikowane pod względem organizacyjnym i ekspozycyjnym. Dzieła sztuki liczące przeszło 500 lat są bezcenne, często mają wielkie rozmiary, rzadko można uzyskać zgodę na wypożyczenie ich z pierwotnych miejsc przechowywania. To wszystko dotyczy naszej wystawy, na której prezentujemy zabytki nie tylko ze zbiorów własnych, ale także sprowadzone ze śląskich kościołów, które to we wnętrzach muzealnych otrzymują nowe konteksty i wartościową narrację. Przez wielu naszych gości dopiero tutaj zostaną odkryte, dostrzeżone i wzbudzą szczególne zainteresowanie”.

     Zaprezentowane w przestrzeni muzealnej dzieła umożliwiają nie tylko poznanie historii i roli tych obiektów, lecz również ich treści. Sposób przedstawienia zmarłego – jego strój, wygląd i gesty – jak też otoczenie, w jakim został wyobrażony, dostarczają wielu fascynujących, nie zawsze oczywistych informacji.    Zagadnienia te zaprezentowane zostaną w odniesieniu do aspektów kultury średniowiecznej związanych z podejściem ówczesnych do tematu śmierci. Pokazane zostaną podręczniki dobrego umierania, czyli ars moriendi, oraz niewielkie osobiste obiekty dewocyjne. Zwiedzający dowiedzą się, jak istotną rolę odgrywali w średniowieczu patroni dobrej śmierci: święta Barbara i święty Krzysztof.

     „Nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu, że niezależnie od dzielących nas epok zarówno umierających dziś, jak i tych sprzed stuleci, łączą pewne wspólne  reakcje na śmierć, podobne jej wizje oraz strach przed tym, co nieuniknione, w tym lęk przed byciem zapomnianym” – wyjaśnia Agata Stasińska, współkuratorka wystawy. „Oglądający wystawę, będą mogli nie tylko poszerzyć swoją wiedzę o średniowieczu, ale też dowiedzieć się czegoś nowego o sobie samych”.

     Ważnym aspektem ekspozycji są kwestie związane z techniką i technologią wykonywania średniowiecznych płyt nagrobnych. Zapoznanie się z nimi umożliwią nie tylko wyniki przeprowadzonych badań, ale również przyjrzenie się krok po kroku procesom pracy w metalu oraz niezbędnym do tego narzędziom – na przykładzie konserwacji płyty Wacława żagańskiego. Konserwator i współkurator wystawy Mateusz Tomyślak na potrzeby konserwacji tego zabytku wybudował  warsztat podobny do tych, jakie istniały w średniowieczu.

     „Konserwacja płyty objęła zabiegi o charakterze zarówno technicznym, jak i estetycznym” – wyjaśnia Mateusz Tomyślak. „Pracę rozpocząłem od oczyszczenia jej z nawarstwień, które jej zagrażały, następnie uzupełniłem ubytki metalu przy pomocy własnoręcznie odlanych blach mosiężnych o zbliżonym do oryginału składzie stopu. Rekonstrukcję brakującej środkowej kwatery wykonałem w technologii zgodnej z historyczną, a grawerunek odwzorowałem z grafiki z XIX w., na  której widać dawny wygląd płyty”.

     Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a także z Fundacji Lubiąż, Muzeum Archidiecezjalnego we  Wrocławiu, Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu (Oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia), katedry wrocławskiej, kościoła pw. św. Krzysztofa we Wrocławiu oraz Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. 

Wybrane wydarzenia towarzyszące wystawie
„Śląska ars moriendi. Średniowieczne metalowe płyty nagrobne”
[28 listopada 2023 – 24 marca 2024]

Oprowadzania kuratorskie
▶ 10 grudnia 2023, 14 stycznia, 17 lutego, 23 marca 2024 – g. 13.00

Koncert
▶ 2 grudnia 2023, g. 15.00
Consurge jubilans. Kult Jadwigi i innych świętych kobiet w repertuarze muzycznym średniowiecznego Śląska – koncert zespołu Vox Imaginaria (Julieta Gonzalez-Springer, Ryszard Lubieniecki)

Spacer tematyczny
▶ 17 lutego 2024, g. 15.00
Szlakiem „dobrej śmierci” – spacer po wystawie „Sztuka śląska XIV–XVI w.”
prowadzenie: Grzegorz Wojturski

Wykłady
▶ 2 grudnia 2023, g. 12.00
Średniowieczny ceremoniał pogrzebowy książąt śląskich, a ich nagrobki
prowadzenie: dr Jacek Witkowski
▶ 3 grudnia 2023, g. 13.00
Anielska ochrona i diabelskie kuszenie, czyli o ilustracjach w średniowiecznych traktatach ars moriendi
prowadzenie: Agata Stasińska
▶ 23 marca 2024, g. 12.00
Średniowieczne nagrobki na Śląsku w barokowych wnętrzach
prowadzenie: dr Dariusz Galewski

Zajęcia dla dzieci
▶ 20 stycznia 2024, g. 10.30
Taniec szkieletów – prowadzenie: Sławomir Ortyl
▶ 24 lutego 2024, g. 10.30
Śmierć bramą życia – prowadzenie: Michał Pieczka

[Materiały prasowe Muzeum Narodowego we Wrocławiu]